Türklerde; yarışlar, gösteriler ve halk oyunları hep ön planda yer almış ve önemli yer tutmuştur. Gösteriyi yapanın hayatında, topluma duygu yükleyip, yiğitliğe, birliğe, beraberliğe ve bütünlüğe yönelttiği için de toplum hayatında önemini korumuştur. İlgiyle izlenmiş, yürekten alkışlanmıştır. Dün böyleydi, bugün de böyle, kuşkusuz yarın da böyle olacaktır. Teke Türkmen Yörüklerinde de oyunlar önemlidir. Yörede oynanan oyunlara Teke oyunları, bu oyunların müziklerine de “Teke havası, ” ”Teke Gaydası” denilmektedir. Teke Yöresi oyunları zeybek türü oyunlardır, geniş alanlarda oynanır. Oyuncu kendinden emin, gururludur. Gerine gerine, kartal gibi kasıla kasıla, gezenneyi gezenneyi oynar. Oyunlar tek kişi tarafından oynanabileceği gibi grup tarafından da oynanabilir. Oyuncularda el ele tutma gibi her hangi bir bağımlılık yoktur, daire şekli alarak, bağımsız oynar. Grup ruhu ve bilinci içinde birlikte aynı anda aynı figürler yapılır.
Sazcının sözlü ya da sözsüz yöre ağzına uygun bir uzun hava ezgisi ile oyuncu oyuna kalkar. Uzun hava ritmine uyarak meydanda zaman zaman yürür, zaman zaman olduğu yerde durur. Oyuna geçileceği zaman ağır hareketlerle parmakları yere sürerek eller birbiri ile ovuşturulur. Bu hareket parmaklardaki yağlanmayı ve terlemeyi önlemek, parmakların oyun sırasında çok ses çıkarmasını (patlamasını) sağlamak içindir. Uzun havaya ve uzun hava eşliğinde yapılan bölüme gezenneme denir. Gezenneme ile oyuncuyu saza, sazcıya, meydana ve seyirciye; sazcıyı oyuncuya, seyirciye, seyirciyi saza, sazcıya ve oyuncuya tanıtmak ısındırmak ve kaynaştırmaktır. Bu da oyunun bir parçasıdır. Sessizlik içinde dinlenir, izlenir. İyi bir gezenneme oyuna iyi giriş ve başarılı bir oyun demektir. Sazın oyuna girmesi ile ritim oyuncu tarafından yakalanır, oyuna ağırdan ağırdan başlanır. Oyuncu ile sazcı bütünleşmiştir. Aynı elmanın iki yarısı gibidirler. Birbirini bulmuştur, kaynaşmıştır. Usta bir sazcı ile oyuncu, ritim hızı ve tonu bulmuştur, oyun figürlerini bir biri ardına sıralar. Geleneğine uygun oynayan oyuncuyu gören sazcı coşar, ikisi de adeta kendinden geçerler. Biri çalar diğeri oynar, biri oynar diğeri çalar. Kalkan bir oyuncu ilk olarak bir ağır zeybek (Avşar Zeybeği. Ağır zeybek, Kazım Zeybeği gibi), ikinci olarak 9/8 lik Serenler Zeybeği, Teke Zeybekleri, 9/16 lık menevşeli son olarak da (2/4 lük gabardıç (düz oyun) oynar. Tamamını oynamaz ise de en az üç tane oynar ki yörede “Oyun üçtür, oynamayan p……,dur, yerine oyuncu bulmak güçtür” denilir. En sona düz oyun konulmuştur çünkü oynayan terler, terini oynarken soğutması içindir.
Teke oyunlarını oynanış bakımından üç guruba ayırabiliriz.
Sazcının sözlü ya da sözsüz yöre ağzına uygun bir uzun hava ezgisi ile oyuncu oyuna kalkar. Uzun hava ritmine uyarak meydanda zaman zaman yürür, zaman zaman olduğu yerde durur. Oyuna geçileceği zaman ağır hareketlerle parmakları yere sürerek eller birbiri ile ovuşturulur. Bu hareket parmaklardaki yağlanmayı ve terlemeyi önlemek, parmakların oyun sırasında çok ses çıkarmasını (patlamasını) sağlamak içindir. Uzun havaya ve uzun hava eşliğinde yapılan bölüme gezenneme denir. Gezenneme ile oyuncuyu saza, sazcıya, meydana ve seyirciye; sazcıyı oyuncuya, seyirciye, seyirciyi saza, sazcıya ve oyuncuya tanıtmak ısındırmak ve kaynaştırmaktır. Bu da oyunun bir parçasıdır. Sessizlik içinde dinlenir, izlenir. İyi bir gezenneme oyuna iyi giriş ve başarılı bir oyun demektir. Sazın oyuna girmesi ile ritim oyuncu tarafından yakalanır, oyuna ağırdan ağırdan başlanır. Oyuncu ile sazcı bütünleşmiştir. Aynı elmanın iki yarısı gibidirler. Birbirini bulmuştur, kaynaşmıştır. Usta bir sazcı ile oyuncu, ritim hızı ve tonu bulmuştur, oyun figürlerini bir biri ardına sıralar. Geleneğine uygun oynayan oyuncuyu gören sazcı coşar, ikisi de adeta kendinden geçerler. Biri çalar diğeri oynar, biri oynar diğeri çalar. Kalkan bir oyuncu ilk olarak bir ağır zeybek (Avşar Zeybeği. Ağır zeybek, Kazım Zeybeği gibi), ikinci olarak 9/8 lik Serenler Zeybeği, Teke Zeybekleri, 9/16 lık menevşeli son olarak da (2/4 lük gabardıç (düz oyun) oynar. Tamamını oynamaz ise de en az üç tane oynar ki yörede “Oyun üçtür, oynamayan p……,dur, yerine oyuncu bulmak güçtür” denilir. En sona düz oyun konulmuştur çünkü oynayan terler, terini oynarken soğutması içindir.
Teke oyunlarını oynanış bakımından üç guruba ayırabiliriz.
1. Kadınlar tarafından oynanan oyunlar
2. Erkekler tarafından oynanan oyunlar
3. Birlikte oynanan oyunlar
Teke oyunları biçim olarak, tür olarak yurdumuzun diğer yöre ve bölge oyunlarından farklılık gösterirler. Genelde zeybek türü içinde yer almasına karşılık kendi aralarında da gruplara ayrılırlar. Ağır oynanan zeybekler(9/4), 9/8lik hızlı zeybekler, 9/16lık menevşeliler (Teke Zortlatmaları) ve 2/4 lük Gabardıç türü oyunlardır.
2. Erkekler tarafından oynanan oyunlar
3. Birlikte oynanan oyunlar
Teke oyunları biçim olarak, tür olarak yurdumuzun diğer yöre ve bölge oyunlarından farklılık gösterirler. Genelde zeybek türü içinde yer almasına karşılık kendi aralarında da gruplara ayrılırlar. Ağır oynanan zeybekler(9/4), 9/8lik hızlı zeybekler, 9/16lık menevşeliler (Teke Zortlatmaları) ve 2/4 lük Gabardıç türü oyunlardır.
www.acipayam.net
YanıtlaSil